ZEMSTA NIETOPERZA Johanna Straussa (syna) reż. Michał Zadara
Teatr Narodowy
Premiera 19 stycznia 2019 r
Fot. Tomasz Ostrowski
ZEMSTA NIETOPERZA – komedia muzyczna na podstawie oryginalnej wersji operetki wszech czasów w reżyserii Michała Zadary
Operetka „Zemsta nietoperza” (oryginalny tytuł: „Die Fledermas”) najbardziej teatralne dzieło Johanna Straussa (syna) miała swoją prapremierę 145 lat temu w Theater an de Wien w Wiedniu. Autorami libretta są Karl Haffner i Richard Genée. Za arcydzieło gatunku uznali tę operetkę współcześni kompozytorowi twórcy. Gustaw Mahler określił „Zemstę nietoperza” za operę komiczną godną Mozarta. Ten wielki kompozytor dyrygował tym dziełem w latach osiemdziesiątych XIX wieku, a gdy objął dyrekcję opery wiedeńskiej, włączył „Zemstę nietoperza” do repertuaru operowego.
Pomimo, że forma operetkowa od wielu lat uznawana jest przez krytyków za „obciachową”, a same teatry operetkowe zostały przekształcone w sceny musicalowe to operetki o najwyższych walorach muzycznych i dramaturgicznych stale oczekiwane są przez publiczność. „Zemsta nietoperza” jest szczytowym osiągnięciem teatru operetkowego. Aktualnie znajduje się w repertuarze niemal wszystkich teatrów operowych w Polsce i zawsze gromadzi pełne widownie.
We wszystkich inscenizacjach w teatrach operowych twórcy korzystali z tłumaczenia tekstów Juliana Tuwima. To tłumaczenie nie jest wierne intencjom twórców w zakresie samych tekstów ale również rozwiązań dramaturgicznych. Jak powiedział Michał Zadara w rozmowie Jackiem Cieślakiem („Cenimy tylko rozdzierające tematy” Rzeczypospolita): „…w przekładzie Juliana Tuwima, który z myślą o premierze w 1932 roku w warszawskim Teatrze Polskim stworzył genialną, ale jednak własną wersję. Przekład Tuwima powstał z myślą o bogatej warszawskiej inteligencji, chodzącej do teatru Arnolda Szyfmana. My chcemy przypomnieć austriacki oryginał, który śpiewa się na całym świecie. Nie stosujemy uwspółcześnień”.
Dla potrzeb inscenizacji w Teatrze Narodowym Michał Zadara wspólnie z Justyną Skoczek odpowiedzialną za kierownictwo muzyczne spektaklu przygotowali nowe tłumaczenie, wierne oryginałowi. Autorzy tłumaczenia powiedzieli:
– Michał Zadara: „Chcemy uchwycić żywioł XIX-wieczny: austriacki, cesarsko-królewski, być jak najbliżej oryginału – tego operetkowego smaku, dowcipu, lekkości. W przypadku tekstów mówionych to jest dosyć proste. One są napędzane bardzo błyskotliwym farsowym dowcipem, dwuznacznościami, nieskomplikowanymi mechanizmami farsowymi czy komediowymi, takimi jak idiotyczna sytuacja towarzyska. Trzeba przekładać w sposób bardzo wierny i zdyscyplinowany; wręcz powstrzymać własną inwencję. Tak jakby dzisiaj tłumaczyć dobry serial amerykański: on jest dobrze napisany; jeśli się doda własną poezję, traci się istotę języka.
– Justyna Skoczek: „Są kombinacje spółgłosek i samogłosek, które są bardzo niewdzięczne dla śpiewaków. I takie, które są bardzo ekspresyjne. Nowy przekład jest zarówno wierny oryginałowi, jak i bardzo – że tak powiem – śpiewalny”.
„Zemsta nietoperza” jest nietypowym dziełem teatru muzycznego, gdyż zawiera dużo partii mówionych, w których nie wszyscy soliści operowi się odnajdują. Na ten problem zwracali uwagę recenzenci kolejnych inscenizacji w teatrach operowych. Nie jest więc przypadkiem że Michał Zadara swoją „Zemstę nietoperza” wystawia na scenie Teatru Narodowego i wykorzystuje potencjał aktorów śpiewających a do ról z najważniejszymi partiami śpiewanymi zaprasza aktorów z wykształceniem aktorskim i wokalnym: Annę Lobedan do roli Rozalindy, Martę Wągrocką do roli Adeli oraz Karola Dziubę do roli Alfreda.
Jahann Strauss akcję „Zemsty nietoperza” umieścił we współczesnym sobie XIX wiecznym Wiedniu. W inscenizacji na scenie Teatru Narodowego Michał Zadara akcję spektaklu umieszcza we współczesnej sobie Warszawie XXI wieku, z apartamentami w wysokościowcach w centrum miasta i społeczeństwem uzależnionym od telefonii komórkowej. Dzieło Johanna Straussa doskonale sprawdza się we współczesnej scenerii zaproponowanej przez Roberta Rumasa.
ZEMSTA NIETOPERZA
Kompozytor: Johann Strauss
Tytuł: Zemsta nietoperza
Tytuł oryginalny: Die Fledermaus
Autorzy libretta: Karl Haffner, Richard Genée
Autorzy przekładu libretta: Michał Zadara, Justyna Skoczek
Reżyseria: Michał Zadara
Kierownictwo muzyczne: Justyna Skoczek
Scenografia: Robert Rumas
Kostiumy: Julia Kornacka, Arek Ślesiński
Choreografia: Ewelina Adamska-Porczyk
Reżyseria światła
projekcje wideo: Artur Sienicki
Układ walk scenicznych: Dawid Fajer
Efekty kaskaderskie: Piotr Nawrocki
Zespół muzyczny w składzie:
Justyna Skoczek – fortepian
Anna Maria Staśkiewicz – skrzypce
Marcin Kamiński / Robert Nalewajka – flet
Michał Górczyński / Oliwier Andruszczenko – klarnet
Leszek Lorent – perkusja
Henryk Kowalewicz / Ewa Paciorek / Tomasz Bińkowski –waltornia
Obsada:
Anna Lobedan – Rozalinda
Marta Wągrocka – Adela
Mateusz Rusin – Eisenstein
Karol Dziuba – Alfred
Oskar Hamerski – Doktor Falke
Waldemar Kownacki – Blind
Paweł Paprocki – Frank, Hydraulik – Pianista
Przemysław Stippa – Książę Orłowski
Ewa Konstancja Bułhak – Ida
Wiktoria Gorodeckaja – Ida
Monika Dryl – Melania
Lidia Pronobis – Felicitas
Anna Grycewicz – Minni
Paulina Korthals – Hermina
Bartłomiej Bobrowski – Ali Bey
Kacper Matula – Murray, Frosch Kamil Mrożek – Iwan
Hubert Paszkiewicz – Carikoni
Maja Amsterdamska / Kalina Paprocka – Córka
